Wat is coeliakie?
Coeliakie (spreek je uit als: seu-lia-kíé) is een ziekte waarbij het lichaam geen gluten verdraagt. Gluten is een eiwit dat voorkomt in de granen tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Als iemand met coeliakie gluten eet, leidt dat tot activatie van het immuunsysteem. Er worden antistoffen gevormd. Bij herhaaldelijk gebruik van gluten leidt dat tot beschadiging van het slijmvlies in de dunne darm, waardoor de darmvlokken kapot gaan. Dit kan verschillende klachten tot gevolg hebben. Ook worden belangrijke voedingsstoffen niet meer goed opgenomen. De meest voorkomende klachten zijn: buikpijn, winderigheid, afwijkend ontlastingspatroon, opgeblazen gevoel, vermoeidheid, misselijkheid en gewichtsverlies. Maar ook botontkalking, humeurigheid, depressiviteit, onvruchtbaarheid, neurologische afwijkingen en tekorten (zoals, vitamine B, D, ijzer), komen regelmatig voor. Sommige mensen met coeliakie hebben weinig klachten, maar helaas betekent dit niet dat het geen nadelige gevolgen heeft.
Hoe weet ik dat ik coeliakie heb?
Voor het stellen van de diagnose wordt meestal eerst bloedonderzoek gedaan naar de antistoffen. Als deze aanwezig zijn in het bloed, moet er een darmonderzoek plaatsvinden, waarbij een klein stukje van de darmwand wordt weggenomen en onderzocht (een biopt) om de diagnose te bevestigen. In enkele gevallen is een biopsie bij kinderen niet nodig voor de diagnose.
Ik denk dat ik niet goed reageer op gluten, kan ik gewoon glutenvrij gaan eten?
Het is heel belangrijk dat je niet glutenvrij gaat eten voordat je de diagnose coeliakie hebt! Als je glutenvrij eet kan je namelijk geen diagnose meer stellen, omdat er geen antistoffen meer zijn. Dus heb je klachten en denk je aan coeliakie, ga dan altijd eerst naar je huisarts.
Ik heb coeliakie…wat nu? Wat mag ik wel en niet eten?
De enige behandeling van coeliakie is een levenslang glutenvrij dieet. Gluten komt voor in de bovengenoemde granen, maar ook in producten die van deze granen zijn gemaakt, zoals brood, crackers, koek, pizza, pasta, meel, bloem, deeg, cake, wraps en gebak. Daarnaast zit gluten vaak verborgen in bijvoorbeeld soep, saus, snoep, ijs, bier, cornflakes, vleeswaren, bouillonpoeder en kant-en-klare producten en maaltijden. Het glutenvrije dieet houdt in dat alle glutenbevattende granen en alle producten die hiervan gemaakt zijn, vermeden moeten worden. Pas dan kan het darmslijmvlies herstellen en zullen de klachten verminderen. Hoe lang dit duurt verschilt per persoon.
Maar wat kan ik dan wel eten?
De volgende onbewerkte producten zijn glutenvrij: rijst, maïs, aardappel, peulvruchten, groente, fruit, noten, pitten, zaden, pinda’s, melk, yoghurt, kaas, vlees, vis, kip, eieren, olie, azijn, boter, pure kruiden en specerijen, frisdranken, koffie, thee, puur fruitsap en wijn. In onbewerkte vorm zijn ze glutenvrij. Voor bewerkte en alle andere voedingsmiddelen is het heel belangrijk om de ingrediëntendeclaratie op het etiket te lezen. Als er een ingrediënt met gluten in zit, dan moet dit namelijk vermeld staan.
Contaminatie
Bij het glutenvrije dieet is het belangrijk om besmetting met gluten te voorkomen, dit noemen we contaminatie. Contaminatie kan in de fabriek maar ook thuis plaatsvinden, denk bijvoorbeeld aan vermenging met kruimels in een botervloot of jampot of op een broodplank. Iemand met coeliakie moet dus bijvoorbeeld een eigen pindakaaspot, broodrooster en frituurpan hebben.
Waarmee helpt de diëtist?
Samen stellen we een voedingspatroon samen en bekijken we welke producten je wel en niet kunt eten. Het goed kunnen lezen en beoordelen van etiketten is hierbij erg belangrijk. In het glutenvrije dieet ontbreken de graansoorten die veel voedingsvezels, ijzer, vitamine B1 en foliumzuur bevatten en is de kans op tekorten aan vitamines en mineralen groot. Het is dus verstandig om samen te kijken naar vervangende producten en supplementen.
Wist je bijvoorbeeld dat:
- er gluten kunnen zitten in niet-voedingsmiddelen (zoals cosmetica, knutselmaterialen en geneesmiddelen)
- glutenvrije dieetproducten vaak helemaal niet gezond zijn
- het belangrijk is dat naaste familieleden gescreend worden op coeliakie
- lekker en gezond glutenvrij brood bakken vaak best lastig is
- sommige kinderen gluten binnenkrijgen door diervoeding
- in glutenvrij kant-en-klaar brood en crackers meestal zout zonder jodium wordt gebruikt
- de tekst ‘kan sporen van gluten bevatten’ erg misleidend is
- glutenstapeling er voor zorgt dat sommige mensen met coeliakie die glutenvrij eten toch teveel gluten binnenkrijgen
- coeliakie nog al eens voorkomt in relatie met andere ziekten
- haver van nature glutenvrij is, maar binnen het dieet alleen geschikt is met het officiële glutenvrije logo
Kom gerust een keer langs voor een goed advies. Het weglaten van gluten uit uw voeding is stap één, maar daarnaast is het essentieel dat je goede vervangers gebruikt en daarmee volwaardig en vooral ook lekker blijft eten.
Samen met mijn collega zit ik in het diëtistennetwerk van de Nederlandse Coeliakievereniging. We worden regelmatig getraind in het begeleiden van mensen met coeliakie. Heb je vragen, klachten, of wil je je voeding eens screenen op volwaardigheid (krijg ik alle stoffen wel binnen?) of op dieetfouten, neem dan gerust contact op!
diëtiste
